ความรู้เกี่ยวกับทรัพย์สินทางปัญญา

ความรู้เกี่ยวกับทรัพย์สินทางปัญญา

    ทรัพย์สินทางปัญญา หมายถึงผลงานอันเกิดจากความคิดสร้างสรรค์ของมนุษย์ทรัพย์สินทางปัญญาเป็นทรัพย์สินอีกชนิดหนึ่ง นอกเหนือจากสังหาริมทรัพย์และอสังหาริมทรัพย์ เช่น เครื่องหมายการค้า สิทธิบัตร ลิขสิทธิ์เป็นต้น 

ข้อตกลงว่าด้วยสิทธิในทรัพย์สินทางปัญญาเกี่ยวกับการค้า ภายใต้มาตรา 301 ของประเทศสหรัฐอเมริกา ได้ก่อให้เกิดความเปลี่ยนแปลงต่อกฎหมายทรัพย์สินทางปัญญาของประเทศต่าง ๆรวมทั้งประเทศไทยซึ่งประเทศสหรัฐอเมริกาประเมินว่ามีการละเมิดทรัพย์สินทางปัญญาได้ หน่วยงานของรัฐที่มีหน้าที่เกี่ยวข้องกับการปราบปรามการละเมิดทรัพย์สินทางปัญญาจึงจำเป็นต้องให้ความสำคัญในเรื่องนี้เป็นอย่างมาก มิฉะนั้นผู้ประกอบการภายในประเทศหรือนักลงทุนต่างชาติจะไม่กล้าเข้ามาลงทุนในประเทศไทย นอกจากการปราบปรามแล้วรัฐยังส่งเสริมผู้ประกอบการและผู้สนใจทั่วไปให้มีความรู้ความเข้าใจ ตลอดจนสร้างทัศนคติที่ดีเกี่ยวกับทรัพย์สินทางปัญญา ซึ่งเป็นการกระตุ้นให้คนไทยอยากคิดและอยากสร้างผลงานใหม่ ๆในสาขาอาชีพที่ตนเองถนัด และมีความชำนาญเป็นพิเศษ เพื่อให้สามารถแข่งขันกับนานาประเทศ ในการแข่งขันทางการค้าเสรี ได้

ประเภทของทรัพย์สินทางปัญญา

แบ่งออกเป็น 2 ประเภท ได้แก่ทรัพย์สินทางอุตสาหกรรมและลิขสิทธิ์ 

1. ทรัพย์สินทางอุตสาหกรรม 

หมายถึงทรัพย์สินที่เป็นความคิดสร้างสรรค์ของมนุษย์ที่เกี่ยวกับสินค้าอุตสาหกรรม เช่นการประดิษฐ์คิดค้น การออกแบบผลิตภัณฑ์ทางอุตสาหกรรม ซึ่งอาจจะเป็นกระบวนการและรูปร่างสวยงามของตัวผลิตภัณฑ์ นอกจากนี้ยังรวมถึงเครื่องหมายการค้าชื่อและถิ่นที่อยู่ทางการค้า แหล่งกำเนิดสินค้าและการป้องกันการแข่งขันทางการค้าที่เป็นธรรม ทรัพย์สินทางอุตสาหกรรมสามารถแบ่งออกได้ดังนี้

1.1 สิทธิบัตร(Patent) 

หมายถึงหนังสือสำคัญที่รัฐออกให้เพื่อคุ้มครองการประดิษฐ์คิดค้นหรือการออกแบบผลิตภัณฑ์ที่มีลักษณะตามที่กฎหมายกำหนด เจ้าของสิทธิบัตรมีสิทธิเด็ดขาดหรือสิทธิแต่เพียงผู้เดียวในการแสงหาประโยชน์จากการประดิษฐ์หรือการออกแบบผลิตภัณฑ์ที่ได้รับสิทธิบัตรนั้น สามารถแบ่งได้ดังนี้

1.1.1 สิทธิบัตรการประดิษฐ์ (Invention) คือความคิดสร้างสรรค์เกี่ยวกับลักษณะ องค์ประกอบ โครงสร้าง หรือกลไกของผลิตภัณฑ์ รวมทั้งกรรมวิธีในการผลิต การรักษา หรือการปรับปรุงคุณภาพของผลิตภัณฑ์การขอรับสิทธิบัตรมีลักษณะหรือเงื่อนไข ดังนี้

  1)ต้องเป็นการประดิษฐ์ขึ้นใหม่ ยังไม่มีใช้หรือแพร่หลายมาก่อนในประเทศหรือไม่เคยเปิดเผยสาระสำคัญในเอกสารหรือสิ่งพิมพ์มาก่อน ทั้งในและนอกประเทศ

  2)ต้องเป็นการประดิษฐ์ที่มีขั้นการประดิษฐ์สูงขึ้น คือ มีลักษณะที่เป็นการแก้ไขปัญหาทางเทคนิคหรือไม่เป็นการประดิษฐ์ที่อาจทำได้ง่ายด้วยผู้ที่มีความรู้ในระดับธรรมดา

  3)ต้องเป็นการประดิษฐ์ที่สามารถนำไปใช้ประโยชน์ในทางอุตสาหกรรม หัตถกรรม เกษตรกรรมหรือพาณิชยกรรม

  4) มีอายุการคุ้มครอง 20 ปีนับแต่วันขอสิทธิบัตร

เมื่อวันที่ 2กุมภาพันธ์ 2536 กรมทรัพย์สินทางปัญญาได้ทูลเกล้าฯ ถวายสิทธิบัตรในพระ

ปรมาภิไธยพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวภูมิพลอดุลยเดช ในการทรงประดิษฐ์ “เครื่องกลเติมอากาศที่ผิวน้ำหมุนช้าแบบทุ่นลอยหรือกังหันน้ำชัยพัฒนา” นับเป็นสิทธิบัตรในพระปรมาภิไธยของพระมหากษัตริย์พระองค์แรกในประวัติศาสตร์ไทยและเป็นครั้งแรกของโลกที่พสกนิกรต่างสรรเสริญและถวายพระนามว่า “พระบิดาแห่งการประดิษฐ์ไทย”

กังหันน้ำชัยพัฒนาเป็นผลงานการประดิษฐ์คิดค้นที่สะท้อนให้เห็นถึงพระอัจฉริยภาพและ

พระปรีชาสามารถในการแก้ปัญหาจากสิ่งแวดล้อม พระองค์ทรงเป็นแบบฉบับให้กับนักประดิษฐ์ไทยได้เจริญรอยตามเบื้องพระยุคลบาทในการประดิษฐ์สิ่งใหม่ๆ

1.1.2สิทธิบัตรการออกแบบผลิตภัณฑ์ (Product Design) คือความคิดสร้างสรรค์เกี่ยวกับการทำให้รูปร่างลักษณะภายนอกของผลิตภัณฑ์เกิดความสวยงามและแตกต่างไปจากเดิม เช่น รูปร่าง ลวดลาย สีของผลิตภัณฑ์ เป็นต้นการออกแบบผลิตภัณฑ์ที่จะขอรับสิทธิบัตรมีลักษณะหรือเงื่อนไขดังนี้

1)ต้องเป็นการออกแบบผลิตภัณฑ์เพื่ออุตสาหกรรมหรือหัตถกรรม

2)เป็นการออกแบบผลิตภัณฑ์ที่ยังไม่มีใช้แพร่หลายในประเทศ หรือยังไม่ได้เปิดเผยสาระสำคัญหรือรายละเอียดในเอกสารหรือสิ่งพิมพ์ก่อนวันขอรับสิทธิบัตร

3)ไม่คล้ายกับแบบผลิตภัณฑ์ที่มีอยู่แล้ว

4) มีอายุคุ้มครอง 10 ปีนับแต่วันขอรับสิทธิบัตร

1.1.3ผลิตภัณฑ์ออรถประโยชน์ (Utility Model) หรืออนุสิทธิบัตร (PettyPatent) คือความคิดสร้างสรรค์ที่มีระดับการพัฒนาเทคโนโลยีไม่สูงมากหรือเป็นการประดิษฐ์คิดค้นเพียงเล็กน้อยการประดิษฐ์ที่จะขอรับอนุสิทธิบัตรมีลักษณะหรือเงื่อนไข ดังนี้

1)ต้องเป็นการประดิษฐ์ขึ้นใหม่ที่แตกต่างไปจากเดิม ยังไม่เคยมีการใช้หรือแพร่หลายก่อนวันยื่นขอรับอนุสิทธิบัตร

2) ยังไม่เคยมีการเปิดเผยสาระสำคัญของการประดิษฐ์นั้นก่อนวันยื่นขอทั้งในและต่างประเทศ

3)สามารถประยุกต์ใช้ในทางอุตสาหกรรมได้

ความแตกต่างระหว่างสิทธิบัตรและอนุสิทธิบัตร

  1)สิทธิบัตรการประดิษฐ์จะต้องมีการแก้ไขปัญหาทางเทคนิคของสิ่งที่มีมาก่อนหรือมีการประดิษฐ์ที่สูงขึ้นแต่อนุสิทธิบัตรเป็นการประดิษฐ์ที่มีเทคนิคไม่สูงนักอาจจะเป็นการปรับปรุงเพียงเล็กน้อย

2)สิทธิบัตรต้องมีการตรวจสอบก่อนรับจดทะเบียน ส่วนอนุสิทธิบัตรใช้เวลาสั้นกว่า เนื่องจากไม่ต้องมีการตรวจสอบก่อนรับจดทะเบียน

3) อนุสิทธิบัตรมีอายุ6 ปี นับตั้งแต่วันขอรับอนุสิทธิบัตรและต้องชำระค่าธรรมเนียมรายปี ตั้งแต่ะเริ่มต้นปีที่ 5และปีที่ 6 และสามารถต่อายุได้อีก 2 ครั้งครั้วละ 2 ปี รวม 10 ปี ส่วนสิทธิบัตรการประดิษฐ์มีอายุ 20ปี นับตั้งแต่วันขอรับสิทธิบัตร

1.2  เครื่องหมายการค้า (Trademake)

เป็นทรัพย์สินทางปัญญาตามพระราชบัญญัติเครื่องหมายการค้าพ.ศ. 2543 แก้ไขเพิ่มเติมโดยพระราชบัญญัติเครื่องหมายการค้า(ฉบับที่ 2) พ.ศ. 2543 ในมาตรา 4 ให้ความหมายคำว่า “เครื่องหมาย” ไว้ว่า “ภาพถ่ายภาพวด ภาพประดิษฐ์ ตรา ชื่อ คำ ข้อความ ตัวหนังสือ ตัวเลข ลายมือชื่อ กลุ่มของสีรูปร่าง หรือรูปทรงของวัตถุ หรือสิ่งเหล่านี้อย่างใดอย่างหนึ่งหรือหลายอย่างรวมกัน” มี 4 ประเภทดังนี้

2.1 เครื่องหมายการค้า (Trademark) 

2.2เครื่องหมายบริการ (Service Mark)

2.3เครื่องหมายร่วม (Colective Mark)

2.4เครื่องหมายรับรอง (Certification Mark)

1.3ความลับทางการค้า (Trade Secrets) 

หมายถึงข้อมูลทางการค้าที่ยังไม่เป็นที่รู้จักกันโดยทั่วไป และมีมูลค่าในเชิงพาณิชย์ เนื่องจากข้อมูลนั้นเป็นความลับและมีการดำเนินการตามสมควรเพื่อรักษาข้อมูลนั้นไว้เป็นความลับ 

2.ลิขสิทธิ์

หมายถึง งานหรือความคิดสร้างสรรค์ในสาขาวรรณกรรม ศิลปกรรม ดนตรีกรรม งานภาพยนต์หรืองานอื่นใดในแผนกวิทยาศาสตร์ ลิขสิทธิ์ยังรวมถึง สิทธิข้างเคียง คือการนำเอางานด้านลิขสิทธิ์ออกแสดงโปรแกรมคอมพิวเตอร์ งานฐานข้อมูล

ลิขสิทธิ์เป็นทรัพย์สินที่สามารถซื้อขาย หรือโอนสิทธิกันได้ ทั้งทางมรดกหรือโดยวิธีอื่น ๆ การโอนสิทธิควรจะทำเป็นลายลักษณ์อักษรหรือทำเป็นสัญญาให้ชัดเจน ซึ่งจะโอนสิทธิทั้งหมดหรือเพียงบางส่วนก็ได้ อายุการคุ้มครองลิขสิทธิ์โดยทั่วไปจะมีตลอดอายุของผู้สร้างสรรค์ และจะคุ้มครองต่อไปอีก 50 ปี นับจากผู้สร้างสรรค์เสียชีวิต